De energietransitie is een sociale opgave

Positief nieuws over de energietransitie? De uitstoot van broeikasgassen in de industrie ligt bijna weer op het pre-corona niveau. De noodzaak van de energietransitie is daarom dagelijks in het nieuws. De realiteit is namelijk dat ons elektriciteitsnetwerk nog vooral op de fossiele brandstoffen kolen en aardgas draait. En met de stijgende gasprijzen in de afgelopen maand is duidelijk geworden hoe afhankelijk Nederland is van het buitenland. Verder laten netwerkbeheerders weten dat de ruimte op de huidige netten grenzen kent en niet alle duurzaam opgewekte energie van zonnepanelen en windmolens op kan vangen.

Berichten en statistiek over deze negatieve zaken vliegen ons om te oren. Gelukkig horen we ook steeds meer over kansen van hernieuwbare energievormen. Voor veel burgers zijn dit echter nog abstracte verhalen. Natuurlijk veel mensen investeren in zonne-energie op hun dak, er zijn op initiatief van burgers buurt coöperaties en het aantal elektrische auto’s is het afgelopen jaar met 38 procent toegenomen. Maar vooral in veel bestaande buurten, zeker als de woningen slecht geïsoleerd zijn is het onderliggende doel de klimaatopgave een ver van hun bed show. We zien hier veel weerstand. Ze maken zich zorgen over onbetaalbare energievoorzieningen. De huidige hoge gasprijzen helpen hier niet bij. Dit versterkt de onzekerheid en angst voor het prijskaartje bij hernieuwbare elektriciteit en warmtenetten.

Onzekerheid en angst voor het prijskaartje bij hernieuwbare elektriciteit en warmtenetten


Aanpak van de energietransitie zou daarom niet alleen moeten gaan over hernieuwbare energie maar ook hoe deze transitie in een aansprekende en begrijpelijke taal burgers mee kan nemen in deze opgave. Gericht op het scheppen van vertrouwen, draagvlak en hoe wordt omgegaan met de investeringskosten. Kortom de energietransitie vanuit een sociaal perspectief benaderen. Hoe kan de opgave bijvoorbeeld gekoppeld worden aan de herstructureringsopgave en het versterken van de kwaliteit van de leefomgeving? Welke kansen liggen er om verbinding te maken met andere opgaven? Dit alles met als onderliggende gedachte het versterken van de sociale cohesie en te komen tot een verhaal dat bij de buurt past.

Een mooi voorbeeld is Centrum Schalkwijk in Haarlem dat dit jaar haar 50-jarige bestaan viert. Het bijzondere is dat Centrum Schalkwijk veel individuele eigenaren kent. De afgelopen jaren is gewerkt aan de transformatie van een winkelcentrum naar een stadshart. Alle belanghebbende zijn actief bij het proces betrokken: bezoekers, bewoners, ondernemers en eigenaren. Een belangrijke rol in het proces om tot sociale cohesie te komen is de gerealiseerde ontmoetingsplaats voor en door Schalkwijkers. Ontwikkeld door Centrum Schalkwijk in samenwerking met de Gemeente Haarlem, Placemaking Plus en jongerenorganisatie Triple Threat Dak en onderDAK.

Voor de ontwikkelfase wordt per buurt gestart met ‘losse warmtenetten’ die bij voldoende massa met elkaar worden verbonden via een hoofdtransportnetwerk


Parallel aan de vernieuwing van het winkelcentrum, nieuwbouw van woningen en het verbeteren van de openbare ruimte wordt in 2022 gestart met het aanleggen van een collectief warmtenet. Schalkwijk is hiervoor een kansrijk gebied vanwege het relatief grote aandeel sociale huurwoningen en gestapelde woningbouw. In 2018 heeft de Gemeente Haarlem een samenwerkingsovereenkomst gesloten met woningbouwcorporaties Elan Wonen, Ymere en Pré Wonen, en Firan (voormalig Alliander DGO). Voor de ontwikkelfase wordt per buurt gestart met ‘losse warmtenetten’ die bij voldoende massa met elkaar worden verbonden via een hoofdtransportnetwerk. Deze aanpak maakt het eenvoudiger bewoners te betrekken. Het verhaal hierbij is het verlagen van de energiekosten en het verhogen van het wooncomfort. Hiermee wordt ook bijgedragen aan het versterken van de samenhang in de buurt. Wat weer kan bijdragen aan een solidair gevoel en bijvoorbeeld het delen van auto’s en zorg voor elkaar bij ziekte.

Verbetering van de leefomgevingskwaliteit zou de basis moeten vormen voor de grote transities


Niet alleen voor de energietransitie is een uitnodigend verhaal belangrijk. We staan voor meer grote maatschappelijke opgaven waarbij systeemveranderingen noodzakelijk zijn. Steeds meer mensen zijn zich hiervan bewust. De kwaliteit van onze leefomgeving zou hiervoor de basis moeten zijn. Schalkwijk is een mooi voorbeeld van een hierbij passende wijkgerichte aanpak. Er is gewerkt aan een aansprekend verhaal, dat over meer gaat dan een ruimtelijke en technische oplossingen.

Hoe komen we in ons vakgebied tot een toegankelijke gemeenschappelijk taal die past bij deze tijd? Die vraag beantwoorden is cruciaal voor lokale en nationale ruimtelijke keuzes. Er is meer dan ooit behoefte aan een aansprekend verhaal dat bijdraagt aan het individueel vertrouwen onder burgers voor de maatschappelijke uitdagingen waar we voor staan in deze eeuw.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *