Wij maken en zijn de stad

COLUMN Nu al leven 3,5 miljard mensen in steden en dat zullen er de komende jaren alleen maar meer worden. Making City is hiermee een logisch thema voor de op 20 april geopende vijfde Architectuur Biënnale in Rotterdam (IABR). De tentoonstelling laat drijvende krachten voor stedelijke opgaven zien. Demografische ontwikkeling, klimaat en energie vraagstukken en effecten van de globalisering. Opgaven die een legitimatie geven aan de beweging van een ruimtelijk ordeningsbeleid naar een maatschappelijk ordeningsbeleid. Een term die geïntroduceerd wordt in het recente WRR rapport ‘Publieke zaken in de marktsamenleving’.

Wij maken en zijn de stad. In de woorden van het WRR rapport: ‘een maatschappelijk ordeningsbeleid onderkent de dynamiek van de marktsamenleving. Ook biedt het ruimte voor de gedachte dat naast de overheid ook marktpartijen en burgers – al dan niet in georganiseerd verband – specifieke verantwoordelijkheden hebben voor het behartigen van publieke belangen’.

Een prachtig illustratie hiervan: het tijdelijk gebruik van het Schieblok. De ‘Testsite’ van het IABR. Het Schieblok was eens een leegstaand gebouw op een parkeerplaats, vlak bij het centraal station van Rotterdam. Eigendom van een ontwikkelaar, die het graag wilde slopen om meer parkeerplaatsen te maken. Het gebouw bleek echter niet helemaal leeg. Er woonden twee architecten, gehecht aan de plek. Zij zagen kansen voor een bedrijfsverzamelgebouw. Na stevig overleg met de ontwikkelaar gingen ze zelf huurders zoeken. Met de ontwikkelaar werden afspraken gemaakt, financieel en over de termijn dat ze in het gebouw konden blijven. Het was in de tijd dat het Nederlands Architectuur Instituut haar debat ruimte tijdelijk moest sluiten. De twee zagen kans in hun gebouw ‘ De Dependance’ te vestigen, een ruimte voor debat in en over de stad. De gemeente bleek met haar procedures en regels een hobbel.

Wij maken de stad, een preview

COLUMN Nu al leven 3,5 miljard mensen in steden en dat zullen er de komende jaren alleen maar meer worden. Making City is hiermee een logisch thema voor de op 20 april geopende vijfde Architectuur Biënnale in Rotterdam (IABR). 

De tentoonstelling laat drijvende krachten voor stedelijke opgaven zien. Demografische ontwikkeling, klimaat en energie vraagstukken en effecten van de globalisering. Opgaven die een legitimatie geven aan de beweging van een ruimtelijk ordeningsbeleid naar een maatschappelijk ordeningsbeleid. Een term die geïntroduceerd wordt in het recente WRR rapport ‘Publieke zaken in de marktsamenleving’.
Wij maken de stad. In de woorden van het WRR rapport: ‘een maatschappelijk ordeningsbeleid onderkent de dynamiek van de marktsamenleving. Ook biedt het ruimte voor de gedachte dat naast de overheid ook marktpartijen en burgers – al dan niet in georganiseerd verband – specifieke verantwoordelijkheden hebben voor het behartigen van publieke belangen’.

Een illustratie: het Schieblok, dat als ‘testsite’ onderdeel uitmaakt van het IABR. Het Schieblok was eens een leegstaand gebouw op een parkeerplaats, vlak bij het centraal station van Rotterdam. Eigendom van een ontwikkelaar, die het graag wilde slopen om meer parkeerplaatsen te maken. Het gebouw bleek echter niet helemaal leeg. Er woonden twee architecten, gehecht aan de plek. Zij zagen kansen voor een bedrijfsverzamelgebouw. Na stevig overleg met de ontwikkelaar gingen ze zelf huurders zoeken. Met de ontwikkelaar werden afspraken gemaakt, financieel en over de termijn dat ze in het gebouw konden blijven. Het was in de tijd dat het Nederlands Architectuur Instituut haar debatruimte tijdelijk moest sluiten. De twee zagen kans in hun gebouw ‘ De Dependance’ te vestigen, een ruimte voor debat in en over de stad. De gemeente bleek met haar procedures en regels een hobbel. Een horeca vergunning was niet zo makkelijk te krijgen. Nog in gesprek met de gemeente, gingen ze door met het vergroten van hun netwerk. Ze zorgden voor betrokkenheid van de buurt. Met het initiatief voor een stadsbrug over het nabijgelegen spoor. Een verbinding voor stad en de om het spoor gelegen wijken. Via ‘crowdsurfing’ konden bedrijven en bewoners een plank kopen met hun naam erop. Alhoewel hiermee niet genoeg middelen mee werden verzameld heeft het zeker geholpen bij het winnen van het Rotterdams Stadsinitiatief. Met hun ‘Luchtsingel’ haalde ze een gemeentelijke subsidie van 4 miljoen euro binnen. Het meest recente initiatief betreft een daktuin boven op het gebouw. Hiermee zijn de initiatiefnemers, opgeleid als landschapsarchitecten, terug bij de roots van ZoneUrbaines en Bureau ZUS.

Zij maken de stad. En wat vinden wij hiervan? Het WRR rapport schetst drie kernproblemen in de context van tegenstrijdige belangen. Als eerste, vaak is niet duidelijk, wie, wanneer en hoe betrokken moet worden. Lang blijft vaak ook onduidelijk of partijen de rol die van hen gevraagd wordt willen spelen. Het Schieblok is groots en meeslepend maar tegelijk incrementeel. Wie er betrokken wordt is gekoppeld aan concrete ambities. Met ZUS als aanjager in een groeiend netwerk van betrokkenen. Nu met 4 miljoen op zak, wordt het echt spannend. Wat wordt de lat waarlangs dit geld besteed wordt? Een tweede kernprobleem volgens de WRR betreft het vertalen van publieke belangen in regels, procedures en instrumenten die op de juiste plekken effect hebben. Moet het de overheid zijn die de meetlat gaat opstellen voor het Schieblok? En hoe mooi het voorbeeld ook is, vanuit een perspectief van marktvraag is het niet oneindig herhaalbaar. Markten zijn dynamisch, een derde kernprobleem, aldus de WRR. Dit brengt onzekerheid met zich mee. Wie zichzelf ZUS noemt, zal daar geen moeite mee hebben. The end, is de geleefde stad.